Openbare Verlichting

Openbare verlichting: zo bespaar je op energiekosten en verlaag je de CO₂-uitstoot

Openbare verlichting (OVL) draagt bij aan de veiligheid en leefbaarheid van de openbare ruimte. Ook is openbare verlichting een ideaal middel om energiekosten in je gemeente te verlagen en duurzaamheidsdoelen te halen. Door versneld over te gaan op slimme LED kun je je stroomverbruik en de operationele kosten flink verlagen. En daarmee de energiekosten, onderhoudskosten én CO₂-uitstoot.

Openbare verlichting in het kort:

Openbare verlichting (OVL) is een verzamelnaam van alle verlichting langs straten, in woonwijken, parken, pleinen, tunnels en andere openbare ruimten
Belangrijkste doel van OVL is het vergroten van verkeersveiligheid, sociale veiligheid en leefbaarheid
Gemeenten die volledig overgaan op LED kunnen 25% op hun totale energie-uitgaven besparen
LED-verlichting is 50 tot 80% zuiniger dan reguliere straatverlichting
Een lichtvisie kan jouw gemeente helpen het optimale uit de OVL te halen

OVL draagt bij aan veiligheid, comfort, duurzaamheid en kostenbesparing

Openbare verlichting is nodig voor het vergroten van onze verkeersveiligheid, sociale veiligheid en het aantrekkelijk maken van de openbare ruimte. Goede verlichting heeft een positief effect op de verkeersveiligheid: je ziet nu eenmaal beter op een goed verlichte weg. Maar het komt ook de sociale veiligheid ten goede: goed verlichte plekken zijn - letterlijk - minder uitnodigend voor duistere zaken, maar het heeft ook grote invloed op het sociale en culturele leven.

OVL effectief instrument om duurzaamheidsdoelen te halen

OVL kan ook bijdragen aan het verlagen van het energieverbruik. Daarmee is openbare verlichting een uitstekend instrument om duurzaamheidsdoelen na te jagen en energiekosten te besparen. Immers: straatverlichting is verantwoordelijk voor 10-20% van het totale elektriciteitsverbruik wereldwijd.

Goed uitgangspunt voor beleid OVL: niet meer licht dan nodig

De politiek bepaalt in veel gevallen of en waar een openbare ruimte wordt verlicht. Een goed uitgangspunt voor beleid rondom openbare verlichting is ‘niet meer licht dan nodig’. De Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingkunde (NSVV) helpt de wegbeheerder hoe verlicht moet worden.

Openbare verlichting: overstap naar LED verlaagt het energieverbruik

LED-verlichting is 50 tot 80% zuiniger dan reguliere straatverlichting. Gemeenten en wegbeheerders die de overstap maken naar openbare LED-verlichting – de Green Switch maken - verlagen hun CO₂-uitstoot aanzienlijk en besparen op hun energiekosten. De volgende cijfers onderstrepen dat:

Het wereldwijd vervangen van alle buitenverlichting voor LED zorgt voor een besparing van 245 miljoen ton CO₂ per jaar. Dat maakt liefst 221 krachtcentrales overbodig
Een wereldwijde overstap naar LED-straatverlichting bespaart 21 miljard euro aan energiekosten
Het vervangen van alle buitenverlichting in Nederland door LED levert een besparing op van 188.292 ton CO₂ per jaar. Dat is gelijk aan de jaarlijkse CO₂-uitstoot van zeker 56.000 auto’s

De noodzaak voor snelle verledding: klimaatdoelen en kostenbesparing

Verledding - het vervangen van reguliere lampen door LED-lampen – draagt bij aan twee belangrijke doelen die elke gemeente zich stelt:

Voldoen aan de doelen zoals gesteld in het Klimaatakkoord van Parijs: In 2050 moet de Europese economie – en daarmee de Nederlandse – CO₂-neutraal zijn. En zo zijn er meer wetten en regels.
Kostenbesparing: de gemeentelijke energierekening bestaat voor ongeveer de helft uit uitgaven voor openbare verlichting. Nu de prijs van energie aanzienlijk is gestegen, drukken de uitgaven van openbare verlichting nog sterker op het gemeentebudget. Toch is pas 17% van de Nederlandse gemeenten (grotendeels) overgestapt op LED-straatverlichting.
Energiebesparing: door versneld te investeren in energiezuinige alternatieven beperk je de energievraag op korte termijn substantieel. De totale kosten over de levensduur (TCO) zijn in veel gevallen lager en het kan zelfs economisch interessant zijn, versneld te vervangen. Dit alles bij een gelijkblijvende of betere lichtkwaliteit.
Netcongestie tegengaan: het gefaseerd vervangen van openbare verlichting duurt jaren. Dat zijn jaren waarin je het besparingspotentieel op energie en kosten niet optimaal benut, terwijl dit juist nu in de energietransitie van cruciaal belang is. Het versneld verledden van de OVL is een duurzame oplossing die leidt tot een lagere belasting van het overbelaste elektriciteitsgrid. Overstappen op LED zou ook een prioriteit moeten zijn, omdat het de andere stappen in de energietransitie mogelijk maakt. De energietransitie kan niet zonder het verlagen van de energievraag.

De weg naar LED: naar duurzame openbare verlichting op 3 manieren

De overstap naar LED in de openbare verlichting kan op drie manieren.

LED-retrofit
Een lamp in een lichtmast gaat gemiddeld vier jaar mee. Op het moment dat je de lamp moet vervangen, plaats je een LED-lamp. Let er bij de retrofit-methode op dat de huidige straatverlichting niet altijd optimaal geschikt is voor een LED-lamp.
Vervanging van de complete armatuur
Gebruikelijk is om de complete bovenkant van de lantaarnpaal te vervangen. Met een specifieke LED-armatuur past de LED-lamp áltijd, zonder dat de verlichting belemmerd wordt in zijn functie.
De plaatsing van smart verlichting
Bij het vervangen van de complete armatuur kun je kiezen voor een armatuur die is voorbereid op slimme functies. Die vorm van openbare LED-verlichting heet ‘smart ready’ of ‘connected ready’. Een groot voordeel van slimme openbare verlichting is dat je tot 30% extra aan energie kunt besparen.

Bovendien is slimme openbare verlichting een belangrijke eerste stap richting een smart city. Door lichtmasten te voorzien van slimme sensoren kun je als gemeente relevante data verzamelen en koppelen om de buitenruimte leefbaarder, veiliger, aantrekkelijker, bereikbaarder, duurzamer en (klimaat)adaptiever te maken.

Smart verlichting: van slimme functies naar de verbonden stad

Slimme straatverlichting komt in drie gradaties:

1) Connected: besturing op afstand, besparing op onderhoudskosten
Onder ‘slimme verlichting’ verstaan we vooralsnog vaak ‘connected verlichting’. Dat is openbare LED-verlichting die in verbinding staat met een centraal managementplatform. Je kunt daarmee op afstand real-time de energieprestaties van de straatverlichting meten of storingen detecteren. Dat maakt gerichter en efficiënter onderhoud mogelijk. Daarmee bespaar je op onderhoudskosten.

2) Slimme sensors: verlichting die reageert op voorbijgangers
Een stap verder is een slimme armatuur die ook uitgerust is met lichtbesturing en bewegingsdetectie. Als de sensor in de armatuur een voorbijganger detecteert, verlicht de LED-lamp feller. Dat verhoogt de verkeersveiligheid en het gevoel van sociale veiligheid. Daarna dimt of dooft de verlichting. Op deze manier kan de dimfunctie het energieverbruik met nog eens 30% verlagen. Bovenop de 50% die LED-verlichting al zuiniger is ten opzichte van reguliere straatverlichting. Extra zuinig zijn solar-armaturen die op zonne-energie hun werk doen.

3) Een slim, draadloos, netwerk: klaar voor de Smart City
De ultieme vorm van slimme verlichting is openbare LED-verlichting die verbonden is met een (kabelloos) 5G-netwerk en daarmee met zijn omgeving. De slimme verlichting kan dan worden ingezet worden voor o.a.

crowd management: mensenmassa’s in goede banen leiden
routebegeleiding: het helpen bij het vinden van een vrije parkeerplek
bescherming van biodiversiteit: fel wit licht dat in de buurt bij natuurgebieden ‘s nachts of bij geen verkeer automatisch overschakelt naar diervriendelijker zacht licht

Het belang van een lichtvisie: het uitvoeren van uw beleid via OVL

Het openbare verlichtingsnetwerk in uw gemeente biedt kansen voor verduurzaming en kostenbesparing. Met een lichtvisie kun je beide beleidsdoelen maximaliseren. Een lichtvisie is een beleidsplan rondom het gebruik van openbare verlichting en geeft antwoord op de volgende vragen:

#1 Welke type lichtplan past bij mijn gemeente?

Een lichtplan voor een toeristisch gebied is anders dan een lichtplan voor een locatie met veel industrie en kantoorgebouwen of een lichtplan voor woonwijken. Een toeristisch centrum wil ook in de nachtelijke uren een sfeervolle verlichting en zet verlichting in voor citymarketing. Of wil juist dat het hen helpt bij crowdmanagement.

Voor een industrieterrein aan de rand van een stad zal eerder gekozen worden voor verlichting die werkt op basis van detectie. Een industrieterrein wordt zo alleen verlicht op de momenten dat er nachtelijk verkeer is en voorkomt onnodig lichtvervuiling.

Bij een lichtplan in een woonwijk moet je rekening houden met verblinding en zorgen dat omwonende geen hinder van het licht hebben. En een gebied in het groen kan zo verlicht worden dat de natuur niet ontregeld wordt en aan natura 2000-eisen voldoen door middel van een slim lichtplan.

Lichtvisie volgens gedragscode NDW

Het lichtapplicatie services team van Signify maakt lichtoplossingen met verrassende, nieuwe ideeën. Zij doet dat op basis van het beoogde eindresultaat van jij, de opdrachtgever. Bovendien: het team schrijft een complete lichtvisie conform de gedragscode van de NSVV.

#2 In één keer of stapsgewijs verledden?

Het in één keer verledden van uw openbare verlichting is een flinke klus en daarmee een flinke uitgave. Toch heeft het als groot voordeel dat je vervolgens meteen begint met het besparen van energie en dus kosten. Gemeenten die in één keer de overstap naar LED-verlichting maakten, zagen een energiebesparing van 40%. De investering betaalt zich dus snel terug.

#3 In hoeverre maak ik de overstap naar slimme straatverlichting?

Hoe slimmer de verlichting, hoe meer je er mee kunt: van geluidsmeting tot bewegingsdetectie en van het dimmen van licht tot de lichtkleur aanpassen. Afhankelijk van je doelen bepaal je of de overstap naar slimme verlichting aan de orde is.

Als je nog niet weet welke kant je op wilt, is het verstandig om te kiezen voor ‘smart ready’ LED-verlichting. Met die slimme mogelijkheden hoef je nu nog niets te doen, maar op het moment dat jouw gemeente er klaar voor is, beschik je al over de juiste technologie.

Cases: 4 lichtvisies in de praktijk

1. Tilburg: connected LED bespaart jaarlijks € 650.000 aan energiekosten

Tilburg startte in 2009 met het gefaseerd verduurzamen van haar openbare verlichting. De stad koos voor die strategie, om goed te kunnen inspelen op de laatste innovaties. In de eerste batch koos de gemeente Tilburg voor ‘gewoon’ LED. Maar al snel merkte ze dat LED-verlichting met een connected module meer mogelijkheden bood. Inmiddels maakt ze haar lichtmasten klaar voor 5G. Van de in totaal 50.000 masten zijn er al 20.000 vervangen. Dit zorgde voor een energiereductie van 50 procent. Ten opzichte van 2009 bespaart de gemeente liefst 650.000 euro op haar jaarlijkse energierekening.

2. Rotterdam: versnelde verledding met connected armaturen

Als moderne gemeente volgt Rotterdam een zogeheten ‘Smart City-strategie’. Ze willen door middel van slimme, verbonden techniek klimaatneutraal worden. Daarin past de versnelde verledding van 108.000 lichtpunten die het bovendien voorzag van connected led-armaturen. De havenstad is niet bang om te innoveren en gaat uit van ‘learn on the job’: in de praktijk kijken wat werkt en wat beter kan.

3. Deventer: volledig geïntegreerd verlichtings- en aanstralingsplan

De gemeente Deventer stelde samen met Signify het ‘Lichtleidraad Binnenstad Deventer’ op. Onderdeel van het plan is door middel van de juiste verlichting de identiteit van de Hanzestad te versterken. Zo legt het de nadruk op het historische karakter, maar zorgt verlichting ook voor een focus op belangrijke routes.

Deventer keek daarbij met haar lichtvisie niet alleen naar haar openbare verlichting, maar ook naar de aanstraling van openbare gebouwen en bruggen. Het resulteerde in een volledig geïntegreerd verlichtings- en aanstralingsplan, waarbij alle verlichting wordt aangestuurd vanuit één efficiënt lichtmanagementsysteem.

4. IJsselstein (Utrecht): 40 procent energiebesparing door verledding

De Utrechtse gemeente IJsselstein verving in één keer 6.600 masten met één soort armaturen. Het lichtnetwerk was namelijk extreem verouderd en dat kostte veel energie. Bovendien waren de lampen al afgeschreven. In plaats van de straatverlichting in de lease koos het voor overname. Het grote voordeel is dat de gemeente een welkom instrument in handen heeft haar duurzaamheidsdoelen te bereiken. En met succes. De energiebesparing voor de gemeente IJsselstein bedraagt liefst 40% ten opzichte van het oude lichtnetwerk.

Meer inspiratie? Ook deze gemeenten zijn een lichtend voorbeeld.

Advies bij vraagstukken rondom openbare verlichting

Het voormalige Philips Lighting heet tegenwoordig Signify. Het is dé one-stop-shop als het om openbare verlichting gaat. Van lichtsturing tot dienstverlening: Signify bewijst zich al meer dan 130 jaar als betrouwbare partner. Als kennisdrager en adviseur denkt Signify graag met de klant mee, van eerste lichtvisie met verlichtingsberekeningen tot de creatie en installatie van de beste technisch oplossing. Daarbij beschikt Signify over een breed aanbod aan lichtproducten- en systemen. Signify is wereldleider in connected verlichting, innovatieleider en industrieleider in duurzaamheid. Wil je weten wat er komt kijken bij het versneld verledden, al dan niet ‘smart ready’ of ‘connected ready’? Neem dan vrijblijvend contact op met Gerlinde Haberl, Enduser marketeer, systems en services, publieke verlichting Benelux bij Signify.